Onze hoofdredacteur vestigde mijn aandacht op een artikel van Justin Ray in de Californische krant The Essential van maandag 31 januari 2022. Ray beschrijft de spanningen die in de Verenigde Staten ontstaan door het verschil tussen de wetten van een staat en de federatie.
In de staat Californië is het medicinaal gebruik van cannabis sinds 1996 legaal. Sinds november 2016 is ook het recreatief gebruik gelegaliseerd. Lokale overheden mogen volwassenen niet verbieden om cannabis voor persoonlijk gebruik te kweken, te gebruiken of te vervoeren. Bedrijven kunnen een vergunning krijgen voor de teelt en productie van cannabisproducten. De staat Californië telt inmiddels vele ‘marijuana dispensaries’. Dit zijn cannabiswinkels vergelijkbaar met coffeeshops die over een retaillicentie van de staat beschikken.
Vanuit deze winkels mogen cannabisproducten aan volwassenen worden verkocht. Met het regelen van de voordeur en de achterdeur lijkt dit beleid compleet te zijn. Bij een legale onderneming zou (cash) geld en bankieren bij een bank geen probleem moeten opleveren, zou je denken. Dat blijkt echter niet het geval te zijn. Het probleem is dat naast – en misschien zelfs boven – de wetten van de staat, de wetten van de federatie gelden. Op federaal niveau is cannabis nog steeds een verboden genotmiddel waarmee niet mag worden gehandeld. Dit weerhoudt banken ervan om zaken te doen met dispensaries en teeltbedrijven.
Het gevolg is dat klanten hun aankopen contant moeten betalen en dat de winkeliers op hun beurt hun leveranciers met contant geld moeten betalen. Gezien de grote bedragen die in deze markt omgaan, wordt voor het vervoer van contant geld gebruikgemaakt van beveiligd transport. Maar wat als de politie zo’n geldtransport controleert?
Dat gebeurde in november vorig jaar op een snelweg in de Mojavewoestijn. In een gepantserde geldauto trof de sheriff van San Bernardino County 712.000 USD aan. De chauffeur werd ondervraagd. Hij verklaarde dat hij op weg was met geld dat dispensaries hadden verdiend met de verkoop van cannabis. De sheriff overhandigde het geld aan de FBI (de federale politie). Een paar weken later gebeurde hetzelfde opnieuw. Dit keer werd 350.000 USD in beslag genomen en ook overhandigd aan de FBI. De FBI weigert het geld terug te geven, omdat dit volgens hen is verdiend met drugs- en witwasmisdrijven. Er worden nu rechtszaken gevoerd om de FBI te dwingen het geld terug te geven – vooralsnog zonder succes.
Ik vertelde dat het veel makkelijker is om als foute Russische oligarch te bankieren bij een Nederlandse bank dan als eigenaar van een coffeeshop. In Nederland worden coffeeshopexploitanten gedwongen om ongebruikelijke wegen te bewandelen om simpelweg aan hun betalingsverplichtingen te kunnen voldoen. De bank voorkomt met het opzeggen van rekeningen geen witwasrisico’s, maar creëert deze juist.
Het Openbaar Ministerie startte een onderzoek naar witwassen. De administratie van de coffeeshopexploitant werd eerst onderzocht door de politie en daarna door de Belastingdienst. Daardoor werd de herkomst van iedere aangetroffen euro duidelijk: het geld was eerlijk verdiend met de verkoop van telkens niet meer dan 5 gram cannabis.
Voor de politie en justitie was het een raadsel waarom de bank de rekening had opgezegd en waarom geen andere bank bereid was een rekening te openen. Vol ongeloof luisterden de politiemensen naar mijn uitleg. Echt waar? Weigeren banken categorisch coffeeshops en proberen zij met man en macht dit soort bedrijven eruit te werken?
In Nederland zijn de banken zodanig in de ban van antiwitwassen dat ze in hun controles zijn doorgeslagen. Alle grote systeembanken kregen torenhoge boetes opgelegd vanwege het tekortschieten bij het verrichten van klantenonderzoek. Uit een soort angst worden bedrijven die actief zijn in de cannabisbranche het liefst de deur uitgewerkt. Banken bereiken dat door bij herhaling ellenlange vragenlijsten te sturen en bewijs te verlangen van zakelijke transacties die soms tientallen jaren geleden zijn verricht.
Zonder bankrekening kunnen klanten in de coffeeshop niet pinnen. Steeds vaker zien we daarom dat in een coffeeshop een geldautomaat wordt geplaatst, zodat klanten in ieder geval contant geld kunnen opnemen. Aan het eind van de dag beschikt de exploitant dan over een fors bedrag aan contant geld.
Maar hoe worden de kosten dan betaald? De inkoopkosten van hasj, wiet en joints moeten contant worden betaald. Zolang de achterdeur niet is geregeld, verdwijnt op die manier ruim de helft van de cashomzet in het niet-gedoogde circuit. Lonen mogen volgens de wet niet contant worden betaald. Ook huur of hypotheek wordt meestal niet in cash geaccepteerd.
Het is mij een doorn in het oog dat banken niet gedwongen worden om coffeeshopexploitanten een zakelijke betaalrekening aan te bieden. Velen kunnen zich geen beeld vormen van wat het betekent als je niet kunt bankieren. Een coffeeshopexploitant raakte zijn bankrekening kwijt. Daardoor werd hij opgezadeld met grote hoeveelheden contant geld. Pogingen om de Belastingdienst contant te betalen en geld af te storten bij De Nederlandsche Bank liepen op niets uit.
Vraag me niet hoe, maar op enig moment deed de politie een doorzoeking in het pand waar het geld lag opgeslagen. Manshoge kluizen werden geopend en daaruit kwamen pakken met geld tevoorschijn. Dozen vol met biljetten in verschillende coupures (met uitzondering van de biljetten van € 200 en € 500). Bij het zien van de vele dozen vol geld kreeg ik het Dagobert Duck-gevoel. Met al deze biljetten had je een mooi badje kunnen vullen. De vele dozen met contant geld werden onder politiebewaking afgevoerd naar De Nederlandsche Bank.
Ik liet de politiemensen mijn briefwisseling met de Belastingdienst en De Nederlandsche Bank zien. Daaruit bleek dat al veel eerder was aangekaart dat de cashgelden zich opstapelden, maar dat geen enkele instantie de wil en daadkracht toonde om daar een oplossing voor te vinden. Uiteindelijk kreeg ik gelijk. Het geld werd teruggegeven. Om dat mogelijk te maken, werd een buitenlandse bankrekening geopend.
Als je na het lezen van het Amerikaanse verhaal denkt dat die Amerikanen nu eenmaal gek zijn, weet je na het tweede verhaal dat wij in dit land geen haar beter zijn. Bij wetten en regelgeving is ook in Nederland vaak sprake van een enorm verschil tussen theorie en praktijk. De politiek praat veel maar doet weinig. Wetgevers verzuimen in te grijpen en gunnen banken hun contractsvrijheid. Sommige rechters grijpen adequaat in, anderen verwijzen naar de politiek. Feit is dat een ondernemer die alleen over contant geld kan beschikken, wordt afgesneden van het maatschappelijk betalingsverkeer. De wetgever doet er goed aan om snel in te grijpen.
