Op 28 februari 2024 vond in de Tweede Kamer een plenair debat plaats over een wijziging van de Wet experiment gesloten coffeeshopketen. Het demissionaire kabinet had een wijzing van de wet ter goedkeuring aan de Tweede Kamer voorgelegd. Als die wijziging zou worden toegestaan zou Amsterdam-Oost als 11e (deel)gemeente aan de eerder aangewezen 10 gemeenten worden toegevoegd. Spoiler alert. Dit voorstel is afgewezen door een meerderheid van de Tweede Kamer.
Op zichzelf geen nieuws om veel aandacht aan te besteden. Wat wel aandacht verdient is de inhoud van het debat dat plaatsvond en dat duidelijk maakt dat in Den Haag echt een nieuwe politieke wind waait. Nederland stond lange tijd bekend als een betrouwbare rechtsstaat. De toepassing van wet en regelgeving was voorspelbaar waardoor je niet alleen als burger, maar ook als ondernemer wist waar je aan toe was. Dreigt hier een eind aan te komen of is het plenair debat door politieke partijen gebruikt om spierballen te tonen?
Geheugenopfrisser
Even een geheugenopfrisser. De Wet gesloten coffeeshopketen (dus niet het experiment!) is op 21 februari 2017 met 77 stemmen voor en 72 stemmen tegen aangenomen door de Tweede Kamer. Op 26 oktober 2017 kwam het Kabinet Rutte III tot stand. Dit kabinet bestond uit de politieke partijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Deze partijen waren niet bereid de teelt van wiet voor de bevoorrading van coffeeshops bij wet landelijk te regelen. Als compromis werd besloten eerst te experimenteren in 10 gemeenten met 10 aan te wijzen telers. Zo kwam de Wet experiment gesloten coffeeshopketen tot stand en werd de Wet gesloten coffeeshopketen, die bij de Eerste Kamer ligt, in de wachtstand gezet.
De heer Diederik van Dijk (SGP) kwam nu op 28 februari 2024 met een opmerkelijk voorstel. Hij verzocht de Tweede Kamer de in 2017 aangenomen wet in te trekken. De heer Sneller van D66 reageerde geïrriteerd op het voorstel. Ik citeer hem: “Ik vind het echt een belachelijke actie van de heer Van Dijk”. Wat bij de stemmingen opvalt is dat ook de PVV bereid bleek deze motie te steunen en daarmee duidelijk maakt niets te zien in het bij wet regelen van de bevoorrading van coffeeshops.
Ingezetenencriterium
De PVV maakte dit ook duidelijk door voor te stellen het experiment, dat al in de gemeenten Tilburg en Breda van start is gegaan, direct on hold te zetten. Ondernemers die in dit experiment al vele miljoenen euro’s hebben geïnvesteerd in teeltfaciliteiten en hun vele werknemers zullen met ingehouden adem op de stemming hebben gewacht. Zij konden opgelucht ademhalen toen deze motie werd verworpen.
Tijdens het debat kwamen meer opvallende moties voorbij. Kamerlid Bikker (ChristenUnie) stelde voor het ingezetenencriterium in Amsterdam-Oost te gaan handhaven als die deelgemeente aan het experiment zou mogen gaan deelnemen. Als je het verslag van het debat leest zie je dat buitenlanders die tijdens een verblijf in ons land een coffeeshop bezoeken door (in mijn ogen) akelig veel politici al snel het etiket drugstoerist opgeplakt krijgen. Namens het CDA werd gewezen op het uniek karakter van Amsterdam. Citaat: “Zij noemen dat zelf ‘unique cannabis culture’; wij noemen dat verschrikkelijk.” De motie werd aangehouden. Uitvoering ervan is niet nodig aangezien Amsterdam-Oost niet als 11e (deel)gemeente aan het experiment zal worden toegevoegd.
Periodieke BIBOB-toets
Moties die wel werden aangenomen zijn er genoeg. Zo moet de regering voortaan tijdens het wietexperiment opvolging geven aan de adviezen van de politie en het Openbaar Ministerie. Hiermee wordt nog een keer benadrukt dat het accent volgens een meerderheid van de huidige Tweede Kamer ligt op strenge handhaving. Niet de volksgezondheid staat voorop in het coffeeshopbeleid maar “veiligheid”. Dat de door gemeenten opgestelde gedoogregels strikt moeten worden gehandhaafd werd in datzelfde licht bezien door een Kamermeerderheid ook aangenomen.
Uit een bericht in de media werd aangenomen dat op een beoogde productielocatie van een van de aangewezen telers recentelijk een drugslaboratorium is opgerold. Dit gaf een Kamerlid van de VVD en de ChristenUnie aanleiding de regering op te roepen te onderzoeken of het mogelijk is een periodieke Bibob-toets in te voeren voor de aan het experiment gesloten coffeeshopketen deelnemende telers. Deze Kamerleden benadrukten dat het hier gaat om een sector die kwetsbaar is voor (georganiseerde) criminaliteit. Zij veronderstelden dat er na het doorlopen van de eerste selectieprocedure niet meer op integriteit wordt getoetst en verlangden een periodieke Bibob-toets voor aangewezen telers. Deze motie is aangenomen.
Onderzoek naar telers
Tijdens het Kamerdebat werd er meermaals op gewezen dat pas drie aangewezen telers in staat zijn wiet te leveren aan coffeeshops. Hoe zit het nu met die andere zeven aangewezen telers? Waarom zijn die nog steeds niet klaar? Hoe ver zijn deze inmiddels gevorderd? Kan het experiment wel verder worden uitgerold als er zo weinig telers aan de startlijn verschijnen? Kijken deze aangewezen telers de kat uit de boom, missen ze het kapitaal dat nodig is om een teeltfaciliteit in te richten en te bemensen of ondervinden ze onnodige tegenwerking bij de uitwerking van hun plannen?
Een Kamerlid van GroenLinks-PvdA verzocht de regering te onderzoeken waar alle toegelaten telers nu staan, of zij binnen negen maanden gereed kunnen zijn om te produceren en waarmee telers kunnen worden ondersteund om knelpunten weg te nemen. Hetzelfde Kamerlid stelde ook een ingebruiknameplicht voor om de aanwijzing van aangewezen telers die niet aan de voorwaarden van de ingebruiknameplicht voldoen in te trekken. De moties werden aangenomen.
Ondanks alle kritische woorden die tijdens het debat vielen is de eindconclusie dat de ingezette strenge regulering van de achterdeur door kan gaan. De nieuwe politieke wind voelde aan als een stevige storm, maar de schade daarvan is beperkt gebleven. Ik kan mij voorstellen dat menigeen zich nu afvraagt of de wind blijft liggen. Niets is zo onvoorspelbaar als het weer of als de politiek?
